دستگاه کارتخوان یا پوز

پایانه فروش (به انگلیسی: Point of sale) در مجموعه سخت‌افزارهای بانکی و سیستم‌های پرداخت، پایانه‌های فروش یا کارتخوان سیار (POS) دستگاهی است که با ارتباط تلفنی یا شبکه‌ای، به سیستم بانکی امکان انتقال خودکار مبلغ خرید از حساب فروشنده را فراهم می‌کند. دستگاه‌های پایانه فروش افزون بر امکان پرداخت، دارای کارکردهایی گوناگون از جمله : اعلام موجودی، دریافت صورتحساب، امکان انصراف از خرید و گزارش روزانه است، که صاحبان آن را از مزیّت های شعبه کوچک بانکی برخوردار می‌کند.

واژه (مخفف انگلیسی: POS) مختصر شده (به انگلیسی: Point of Sale) یا «نقطه فروش» است و به صندوق‌های فروشگاهی نامیده می‌شود؛ که در خروجی‌های فروشگاه ها، رستوران‌ها، هتل ها و همانندهای آن برای دریافت وجوه مشتری به کار گرفته می‌شود. پوز در مفهوم عام‌تر می‌تواند به محلی که برای این کار اختصاص یافته، نامیده شود و در مفهوم اختصاصی می‌تواند به معنای دستگاهی باشد که این کار را انجام می‌دهد (صندوق مکانیزه).

نخستین پایانه فروش مجهز به میکروکنترلر را ویلیام بروبک در سال ۱۹۷۴ ساخت و در فروشگاه مک دونالد به کار گرفته شد. این دستگاه از میکرو پروسسور اینتل ۸۰۰۸ بهره می‌گرفت.

روی این دستگاه به ازای انواع غذاها، یک کلید مخصوص کار گذاشته شده بود و دارای کلیدهای رقمی برای تعیین تعداد سفارش بود.

در ایران بحث به کارگیری از پایانه فروش، برای نخستین بار در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند و اندکی بعد در فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه مطرح شد و سیستم‌های ارائه شده در دهه هفتاد در آن فروشگاه‌ها اجداد نسل تازه این پایانه‌های سرویس هستند.

از سال ۱۳۸۴، موضوع اتصال پایانه فروش به کارت خوان بانکی توسط دو شرکت پرداخت الکترونیکی تجارت الکترونیک، پارسیان و پرداخت الکترونیک سامان در دستور کار قرار گرفت.

دستگاه پوز (بی‌سیم) که توسط سیمکارت اتصال gprs/4g به شبکه بانکی متصل می‌شوند، دارای توان‌مندی اتصال به دو حساب هم زمان و جا به جایی در سراسر کشور بدون هیچ گونه محدودیتی هستند. این دستگاه‌ها کوچک، سبک و قابل حمل هستند. دستگاه‌های کارتخوان ثابت، با خط تلفن یا lan wifi به شبکه بانکی متصل می‌شوند و به لحاظ جا به جایی دارای محدودیت هستند و کارکرد و سرعت تراکنش های آن‌ها نسب به دستگاه‌های کارتخوان سیّار، کمی ضعیف‌تر است.

در دستگاه‌های کارتخوان سیار با قرار دادن یک عدد سیم‌کارت فعّال (پویش مند)، امکان تراکنش فراهم می‌شود.

از این دستگاه‌ها در فروشگاه‌هایی که سیستم‌ پخش سیّار دارند و نیز سیستم پخش مویرگی و شرکت‌های پخش و مکان‌هایی که دیگر خط های ارتباطی در دسترس نیستند، به کارگیری می‌شود.

از ویژگی‌های کارتخوان‌های سیّار می‌توان به قابل حمل بودن و نداشتن محدودیت مکانی و نیز سرعت بالای تراکنش و باتری‌های قابل شارژ با عمر طولانی اشاره کرد.

در حال حاضر شرکت‌هایی مانند به پرداخت ملت، کارت اعتباری ایران کیش، فن آوا کارت و آسان پرداخت و … مشغول ارائه خدمات در این رابطه هستند.

انواع پایانه فروش از نظر بستر ارتباطی

Dial-up POS. ۱ : ارتباط در این گونه از پایانه‌ها در بستر Dial (خط تلفن) است.

به کارت خوان ثابت نیز شناخته می‌شوند. همواره سرعت پایین (بیشتر از ۱۰ ثانیه به هر تراکنش) دارند.

۲ . GPRS POS : دستگاه پایانه سیار، نسلی تازه از دستگاه‌های کارتخوان است که با به کارگیری از خدمات سامانه تلفن همراه به شبکه بانکی متّصل می‌شود و تراکنش را با کارگیری از سرویس‌های بستر GPRS یا اینترنت موبایل انجام می‌دهد.

در این گونه پایانه‌ها با قراردادن یک عدد سیم کارت امکان انجام تراکنش آماده است.

• کاربردها

- درفروشگاه‌های بزرگ که دارای سیستم پخش سیار (Delivery) هستند.

-در سیستم‌های پخش مویرگی یا شرکت‌های پخش.

- در محل‌هایی که دسترسی به دیگر خط های ارتباطی به آسانی امکان‌پذیر نیست.

• ویژگی‌ها

- قابل حمل بودن دستگاه و نداشتن محدودیت مکانی

- سرعت بالای تراکنش

- توان‌مندی به کارگیری از باتری شارژی با عمر بالا

3-LAN POS :

نسلی تازه از پایانه‌های فروش هستند که می‌توانند اطلاعات را با بسترهای شبکه محلی (LAN) و با سرعت تراکنش بسیار بالا بفرستند و نیز، دریافت کنند.

کاربردها

• استفاده در مکان‌هایی که سرعت بالای تراکنش به شوند فراوانی مشتریان (کم تر از ۲ ثانیه) اهمّیّت دارد. (فروشگاه‌های بزرگ)
• استفاده در مکان‌هایی که دسترسی به خط تلفن امکان‌پذیر نیست (مانند مرکزهای جهانگردی).
• راه‌اندازی چند پایانه موازی با یکدیگر بدون به کارگیری از تلفن یا حداکثر با به کارگیری از یک خط تلفن

ویژگی‌ها

• سرعت بالا در تراکنش (کمتر از ۲ ثانیه)
• کاهش مغایرت‌های احتمالی
• انجام تراکنش بدون نیاز به خط تلفن
• انجام تراکنش با به کارگیری از بستر اینترنت

4- Bluetooth POS :

این نوع پایانه از یک پایه و یک کارتخوان تشکیل شده‌است که می‌تواند تا شعاع ۲۵ متری، عملیات تراکنش را بر پایه فنّاوری بلوتوث انجام دهد.

کاربردها

• رستوران‌ها
• مرکزهای دارای فعّالیّت‌های گوناگون در یک مکان
• مرکزهای دارای صندوق‌های فراوان
• ارائه خدمات VIP برای مشتریان ویژه

۵-فروشگاهی (PC-POS)

این نوع از پایانه، با اتصال به انواع نرم‌افزارهای فروشگاهی، مرحله ورود مبلغ از سوی مشتری یا صندوق‌دار را حذف می‌کنند و از بسیاری از خطاهای انسانی، جلوگیری می‌کنند.

مبلغ از سوی نرم‌افزار فروشگاهی روی پوز می‌افتد و مشتری فقط رمز را وارد می‌کند.

۶-همراه (M-POS)

نسل جدیدی از دستگاه‌های کارتخوان با ابعاد بسیار کوچک و جیبی است که با استفاده از اپلیکیشن آپ، خدمات پرداخت را انجام می‌دهد. این نوع پایانه رسید کاغذی ندارد و تأییدیه پرداخت با پیامک فرستاده می‌شود.

۷-بیسیم (Wi-Fi)

این گونه پایانه، برای برقراری اتصال نیازمند اینترنت Wi-Fi است که در یک محدودهٔ تقریباً ۳۰ متری به صورت سیّار به کار می‌رود.

این مدل کارت خوان دارای باتری است و مناسب رستوران‌ها و مراکزهای خرید (پاساژها) است.

ویژگی‌ها

• راحتی و رفاه بیشتر در پرداخت وجوه توسط مشتریان
• جلوگیری از تراکم افراد در کنار صندوق‌های پرداخت
• عدم نیاز به اتصالات مخابراتی اضافی